RBI ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਖਾਤੇ ‘ਚ ਟਰਾਂਸਫਰ ਕਰੇਗਾ 89648 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ!

ਆਰ ਬੀ ਆਈ (Reserve Bank of India) ਦੇ ਡਿਵਿਡੈਂਡ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਫਿਰ ਤੋਂ ਚਰਚਾਵਾਂ ਤੇਜ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ RBI ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਡਿਵਿਡੈਂਡ ਦੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ 89648 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਆਰ ਬੀ ਆਈ-ਰਿਜਰਵ ਬੈਂਕ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਦੀ ਆਮਦਨੀ ਕਿਵੇਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ? ਉਹ ਕਿਉਂ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਡਿਵਿਡੈਂਡ ਦੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਪੈਸਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ? ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਸਵਾਲ ਤੁਹਾਡੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਇਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਆਰ ਬੀ ਆਈ ਦੀ ਆਮਦਨੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਜਰੀਆ ਸਰਕਾਰੀ ਬਾਂਡ, ਗੋਲਡ ਉੱਤੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਇੰਵੇਸਟਮੈਂਟ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿੱਚ ਫੋਰੇਕਸ ਅਤੇ ਬਾਂਡ ਟਰੇਡਿੰਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਰੀਏ ਉਸ ਦੀ ਮੋਟੀ ਕਮਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। RBI ਆਪਣੀ ਜਰੂਰਤਾਂ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੋ ਸਰਪਲਸ ਬਚਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਟਰਾਂਸਫਰ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੂਤਰਾਂ ਵਲੋਂ ਮਿਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਇਸ ਸਾਲ RBI ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ 89,648 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਡਿਵਿਡੇਂਡ ਦੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਆਰ ਬੀ ਆਈ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸੰਨ 1934 ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ। ਰਿਜਰਵ ਬੈਂਕ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਐਕਟ 1934 ਦੇ ਚੈਪਟਰ 4 ਸੈਕਸ਼ਨ 47 ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਆਰ ਬੀ ਆਈ ਦਾ ਆਪਣੇ ਆਪਰੇਸ਼ੰਸ ਦੇ ਜਰੀਏ ਕਮਾਏ ਮੁਨਾਫੇ ਵਿੱਚੋਂ ਸਰਪਲਸ ਫੰਡ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਭੇਜਣਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ।
ਕੁੱਝ ਕੰਪਨੀਆਂ ਆਪਣੇ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਾਫਿਟ ਵਿੱਚੋਂ ਸਮੇਂ- ਸਮੇਂ ਉੱਤੇ ਸ਼ੇਅਰਹੋਲਡਰਸ ( ਸ਼ੇਅਰ ਧਾਰਕਾ) ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਹਿੱਸਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੁਨਾਫੇ ਦਾ ਇਹ ਹਿੱਸਾ ਉਹ ਸ਼ੇਅਰਹੋਲਡਰਸ (ਸ਼ੇਅਰ ਧਾਰਕਾਂ) ਨੂੰ ਡਿਵਿਡੈਂਡ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਰ ਬੀ ਆਈ ਵੀ ਆਪਣੇ ਮੁਨਾਫੇ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁੱਝ ਹਿੱਸਾ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦੇ ਕੋਲ 4 ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਾਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। RBI ਦੇ 2017-18 ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਉਸ ਦੇ ਕੋਲ ਕਰੀਬ 9 ਲੱਖ 60 ਹਜਾਰ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਰਿਜ਼ਰਵ ਹੈ। ਇਹ ਚਾਰ ਖਾਤੇ ਹਨ –
(1) ਕਰੰਸੀ ਐਂਡ ਗੋਲਡ ਰਿਜਰਵ: RBI ਦੇ ਕੋਲ ਕਰੀਬ 6.95 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਮੁਦਰਾ ਅਤੇ ਗੋਲਡ ਸਟਾਕ ਹੈ।ਮਤਲੱਬ ਇਨ੍ਹੇ ਰੁਪਏ ਦੇ ਮੁੱਲ ਦਾ ਸੋਨਾ ਅਤੇ ਨੋਟ -ਸਿੱਕੇ ਆਰ ਬੀ ਆਈ ਦੇ ਕੋਲ ਹਨ।
(2) ਏਸੇਟ ਡਿਵਲਪਮੈਂਟ ਫੰਡ: ਇਸ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਆਰ ਬੀ ਆਈ ਦੇ ਕੋਲ 22,811 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹਨ ।
(3) ਨਿਵੇਸ਼ ਖਾਤਾ: ਇਸ ਅਕਾਉਂਟ ਵਿੱਚ 13285 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹਨ।
(4) ਕੰਟਿੰਜੇਂਸੀ ਫੰਡ: ਇਸ ਖਾਂਤੇ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਕਾਰਨਾ ਨਿਧੀ ਅਕਾਉਂਟ ਬੋਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਅਹਿਮ ਅਕਾਉਂਟ ਹੈ । ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਧੰਦਾ ਤੋਂ ਜੋ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਕਮਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਕੰਟਿੰਜੇਂਸੀ ਫੰਡ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। RBI ਦੀ ਕਮਾਈ ਦਾ ਦੂਜਾ ਹਿੱਸਾ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਲਾਭਾਂਸ਼ ਭਾਵ ਡਿਵਿਡੈਂਡ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਰੰਸੀ ਐਂਡ ਗੋਲਡ ਰਿਜਰਵ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੈਸਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਕਤ RBI ਦੇ ਇਸ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਕਰੀਬ 2.32 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹਨ। ਆਰ ਬੀ ਆਈ ਦੇ ਕੋਲ 10 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹਨ।